Grupa LOTOS S.A. - Raport Roczny 2010

W 2010 r. kluczowymi zadaniami dla segmentu operacyjnego były:

• zakończenie z sukcesem Programu 10+,
• optymalne wykorzystanie aktywów produkcyjnych,
• badania i rozwój technologii.

W 2010 r. Program 10+ wszedł w końcową fazę realizacji. Nastąpiło zakończenie budowy wszystkich instalacji produkcyjnych. Rok 2010 to również pierwszy, w którym rafineria osiągnęła nominalne moce przerobowe na poziomie 10,5 mln ton ropy, co wiązało się z uruchomieniem instalacji CDU/VDU.

Program 10+

Program 10+ to największy program inwestycyjny w historii Grupy Kapitałowej LOTOS. Jego celem jest zwiększenie mocy i głębokości przerobu ropy naftowej w gdańskiej rafinerii, a tym samym poprawa pozycji konkurencyjnej Spółki. W 2010 r. zakończono budowę i przekazano do ruchu szereg kluczowych instalacji produkcyjnych, budowanych w ramach Programu 10+. Na koniec grudnia 2010 r. zaawansowanie realizacji prac w ramach Programu 10+ wyniosło 100%, co jest równoznaczne z terminowym jego zakończeniem. Zakres prac związanych z procesem projektowania, dostaw i realizacji budowy został zakończony dla wszystkich instalacji podstawowych i pomocniczych.

Poziom zaawansowania realizacji Programu 10+

Największa instalacja Programu 10+, instalacja hydrokrakingu (MHC), uzyskała status gotowości do rozruchu RFSU (Ready For Start Up) 10 października 2010 r., natomiast 27 października do instalacji wprowadzono wsad. Pierwsze, uzyskane w połowie stycznia 2011 r. produkty z niniejszej instalacji, charakteryzowały się bardzo wysoką jakością, przy konwersji instalacji mierzonej procentową ilością najbardziej wartościowych produktów, czyli komponentów paliw, wynoszącej 70% (konwersja projektowa wynosi 60%). Głównym zadaniem MHC jest pogłębienie przerobu ropy naftowej i uzyskanie z każdej baryłki ropy większej ilości komponentów paliwowych o najwyższej jakości. Jest to parametr charakteryzujący najnowocześniejsze rafinerie w Europie i na świecie.

Instalacja przerobu ciężkiej pozostałości próżniowej (ROSE), jako ostatnia z realizowanych w ramach Programu 10+ instalacji, uzyskała 31 grudnia 2010 r. – zgodnie z harmonogramem - status gotowości do rozruchu RFSU (Ready For Start Up).

Prace w ramach Programu 10+ realizowane były bez większych zakłóceń, przy minimalizacji zidentyfikowanych ryzyk realizacyjnych. Kontraktowano doświadczone firmy o dobrym standingu technicznym i finansowym, potrafiące realizować projekty w zmiennych warunkach rynkowych. Nie odnotowano także istotnego wpływu kryzysu finansowo-gospodarczego na przebieg realizacji Programu 10+.

Status prac w poszczególnych instalacjach Programu 10+ w 2010 r.

		I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
1	Instalacja produkcji azotu (II etap)		RFSU		PDU
2	Modernizacja oczyszczalni ścieków i zbiornik na ścieki procesowe		PDU
3	HRU (odzysk wodoru)			MC, RFSU			PDU
4	Kompleks aminowo-siarkowy (KAS) - Instalacje siarkowe (SRU)			PDU
5	Kompleks aminowo-siarkowy (KAS) - Instalacja ARU/SWS			PDU
6	Systemy rurociągów IC - faza III				MC, RFSU
7	Pompownia P24				MC, RFSU			PDU
8	Instalacja azotu (I etap)				PDU
9	Systemy parowe				PDU
10	System wody kotłowej				PDU
11	Zbiornik LPG (V=1.700m3)				PDU
12	Pompownia Hydrowaxu				PDU
13	Pompy nafty, LON i diesla w pompowni P20					MC	RFSU				PDU
14	Rurociąg do portu R7					PDU
15	Wytwórnia wodoru (HGU)					PDU
16	Instalacja hydroodsiarczania olejów napędowych (HDS)					PDU
17	Modernizacja stacji kondensatu nr 1 i 5					PDU
18	Zbiorniki benzyny pirolitycznej (V=2x20.000m3)					PDU
19	Modernizacja Istniejących Podstacji Elektrycznych					PDU
20	Instalacja ciepłej wody chłodniczej						PDU
21	Chłodnie wentylatorowe							PDU
22	Zbiornik wody Demi							PDU
23	Zbiorniki ciężkich frakcji VR/VGO (V=4x20.000m3)							PDU
24	Kompleks aminowo-siarkowy (KAS) – Instalacja mycia aminowego LPG							PDU
25	Modernizacja systemów wodnych							PDU
26	Zbiorniki oleju napędowego (V=3x32.000m3)								PDU
27	Systemy sieci podziemnych									PDU
28	MHC										MC, RFSU
29	Budynki stacji S31										RFSU
30	Instalacja destylacji atmosferycznej i próżniowej ropy (CDU/VDU)										PDU
31	Budynki stacji S32/S33/TIR i H2S TIR										PDU
32	Pompownia P3 (pompa 1900-P96B)											MC, RFSU
33	ROSE i zbiornik instalacji ROSE												MC, RFSU
34	Układy drogowe i place												RFSU

MC – (ang.) Mechanical Completion / zakończenie prac budowlano-montażowych

RFSU – (ang.) Ready For Start Up / osiągnięcie przez instalację gotowości do uruchomienia

PDU – (ang.) Transfer For Use / przekazano do użytkowania

Pozostałe inwestycje

Poza Programem 10+ realizowane były przedsięwzięcia związane z podnoszeniem efektywności, bezpieczeństwa i sprawności technicznej posiadanych aktywów oraz ze zmniejszeniem oddziaływania koncernu na środowisko naturalne. Do najważniejszych inwestycji należy zaliczyć:

• budowę nalewaka kolejowego oleju napędowego: celem projektu było zwiększenie zdolności nalewczych rafinerii Grupy LOTOS. W ramach projektu wybudowano nalewak kolejowy, mogący nalewać oleje napędowe w ilości do 2,6 mln ton rocznie;
• wymianę palników na niskoemisyjne w kotłach elektrociepłowni: w 2009 r. wymieniono palniki w pierwszym kotle, w 2010 r. wymienione zostały palniki również w drugim kotle. Realizacja inwestycji przyczyniła się do zwiększenia dostępności pary dla instalacji produkcyjnych z zachowaniem limitów emisji określonych w Pozwoleniu Zintegrowanym;
• hermetyzację zbiorników oczyszczalni ścieków: celem projektu było zmniejszenie uciążliwości zapachowej dla środowiska. W ramach prac zamontowano przykrycia dachowe oraz wybudowano i uruchomiono biofiltry oczyszczające powietrze pochodzące z przykrytych zbiorników zakładowej oczyszczalni ścieków. Na bazie zebranych doświadczeń eksploatacyjnych zostały przygotowane założenia do zhermetyzowania pozostałych zbiorników oczyszczalni w 2011 r.;
• modernizację baz paliw w Rypinie i Piotrkowie Trybunalskim: w ramach realizowanych inwestycji w bazach wybudowano instalacje do odzysku opar z benzyn, zmodernizowano nalewaki autocystern wyposażając je w systemy zabezpieczające przed przepełnieniem, monitorujące i odbierające opary.

Działalność rafineryjna

Przerób ropy naftowej w 2010 r. wyniósł nieco ponad 8 mln ton i był zdecydowanie wyższy od przerobu z lat poprzednich. Wynika to z uruchomienia w pierwszym kwartale 2010 r. nowej instalacji do destylacji ropy naftowej o nominalnych mocach przerobowych na poziomie 4,5 mln ton ropy rocznie. Razem z pracującą wcześniej instalacją, gwarantuje to nominalne zdolności przerobowe rafinerii na poziomie 10,5 mln ton ropy rocznie.

Stosunkowo niskie marże rafineryjne w 2010 r. nie sprzyjały jednak maksymalizacji przerobu. Wciąż odczuwalne były skutki globalnego kryzysu ekonomicznego. Dodatkowo, część instalacji budowanych w ramach Programu 10+ nie była jeszcze w 2010 r. gotowa do pełnego działania, co wpływało na efektywność przerobu ropy. Obciążenie rafinerii było optymalizowane w oparciu o dane rynkowe i kształtowało się przez większą część roku w granicach 27 tys. ton na dobę.

Dominującym gatunkiem przerabianej ropy była rosyjska ropa REBCO, jednak intensyfikowano przerób innych gatunków. Posiadanie w rafinerii dwóch niezależnych ciągów destylacji ropy wprowadziło do rafinerii większą elastyczność w doborze mieszanek rop naftowych, co zostało wykorzystane w procesie optymalizacji produkcji. Stąd rekordowy, w ciągu ostatnich lat, udział w przerobie rop sprowadzanych drogą morską.

Wprawdzie w 2010 r. największy udział w przerabianej przez Grupę LOTOS ropie miała nadal rosyjska ropa REBCO, jednak uległ on wyraźnej redukcji – zwłaszcza na rzecz sprawdzonych już w gdańskiej rafinerii gatunków Troll, Volve i Aasgard, pozyskiwanych z odwiertów na Morzu Północnym. Istotnie pogłębiony został proces dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia rafinerii gdańskiej w surowiec, co ma również swój znaczący wymiar w kontekście działań na rzecz bezpieczeństwa energetycznego kraju.

Poza ropą, do produkcji zużywano również komponenty i surowce zakupione do dalszego przerobu oraz dodatki uszlachetniające. W wyniku tego całkowita produkcja rafinerii Grupy LOTOS jest wyższa niż ilość przerobionej ropy, choć w 2010 r. różnica została zmniejszona w stosunku do lat 2007– 2009. Nadal niezbędne do produkcji są np. komponenty paliwowe (etanol, ETBE, FAME), czy dodatki uszlachetniające.

Zwiększony przerób ropy w gdańskiej rafinerii Grupy LOTOS spowodował wyraźne ograniczenie importu do Polski gotowych olejów napędowych. W poprzednich latach Grupa LOTOS była importerem olejów napędowych i poprzez zwiększoną podaż budowała rynek dla produktu, który pojawił się w 2010 r. Efektem Programu 10+ jest zastąpienie oleju importowanego olejem wyprodukowanym na instalacjach w gdańskiej rafinerii Grupy LOTOS.

Dużym sukcesem, związanym głównie z realizacją Programu 10+, ale także z ciągłą optymalizacją produkcji, było utrzymanie w 2010 r. bardzo wysokiego udziału olejów napędowych w strukturze produkowanych paliw. Udało się to, mimo że instalacja łagodnego hydrokrakingu, jedna z kluczowych dla produkcji olejów napędowych, dopiero jest doprowadzana do pełnych mocy wytwórczych.

Wykorzystanie zainstalowanych mocy przerobowych rafinerii w 2010 r. było dostosowywane do bieżącej sytuacji rynkowej. Najważniejszym sukcesem było rekordowo wysokie, bo w 105,8%, wykorzystanie zdolności produkcyjnych pracującej w gdańskiej rafinerii instalacji hydrokrakingu. Osiągnięty wynik dowodzi zarówno doskonałego stanu technicznego instalacji, jak i wysokich kwalifikacji pracowników obsługujących urządzenia.

Uruchomienie pozostałych instalacji z Programu 10+ pozwoli na uzupełnienie konfiguracji rafinerii i usunie z rafinerii „wąskie gardło", jakim jest zagospodarowanie destylatów próżniowych z ropy naftowej w procesie hydrokrakingu.

Realizacja Narodowego Celu Wskaźnikowego przez Grupę LOTOS

W realizacji NCW istotną rolę pełnią estry metylowe produkowane w Czechowicach-Dziedzicach przez spółkę LOTOS Biopaliwa. W 2010 r. instalacja FAME pracowała stabilnie, wyprodukowano 101,3 tys. ton biokomponentów, przekraczając tym samym założenia projektowe. Również zużycie surowców i chemikaliów oraz energochłonność była korzystniejsza od założeń projektowych. Jakość produkowanego FAME była znacznie lepsza niż obowiązujące w tym zakresie normy. Spółka LOTOS Biopaliwa przedłożyła dokumenty rejestracyjne wymagane Rozporządzeniem REACH produkowanych substancji chemicznych i substancje te zostały zarejestrowane. M.in. ten fakt oznacza, że w 2011 r. produkcja FAME będzie niezakłócona, a jej wielkość i efektywność powinna być na porównywalnym z 2010 r. poziomie.

 

Badania i rozwój

W 2010 r. w Grupie LOTOS, w związku z uruchomieniem w ramach Programu 10+ instalacji destylacji atmosferycznej/próżniowej, uruchomiono produkcję i sprzedaż nowego produktu - benzyny surowej. Dodatkowo działalność badawczo-rozwojowa Grupy LOTOS koncentrowała się na rozwoju technologii związanych z wytworzeniem produktów specjalnych, opartych o dalszy przerób surowców z bloku olejowego. Do najważniejszych osiągnięć w dziedzinie badań i rozwoju technicznego w 2010 r. należy zaliczyć:

• uruchomienie regularnej produkcji i sprzedaży plastyfikatora naftowego QUANTILUS T50 o obniżonej toksyczności do kauczuków i wyrobów gumowych. Nowa klasa plastyfikatorów zalicza się do grupy TDAE (ang. Treated Distillate Aromatic Extract) i spełnia wymagania dla plastyfikatorów kierowanych do przemysłu oponiarskiego, które obowiązują w Unii Europejskiej od 1 stycznia 2010 r.,
• uruchomienie produkcji i sprzedaży niskozaolejonej Parafiny 64/25/0,5 jako głównego komponentu do wosków parafinowych,
• produkcję i sprzedaż pierwszej partii Cerezyny jako surowca do produkcji cerezyny białej spełniającej normy amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA),
• uruchomienie sprzedaży Filtratów z gaczów parafinowych: średniego i ciężkiego, które stanowią surowce do produkcji emulsji parafinowych i antyzbrylaczy do nawozów sztucznych. Wykorzystywane są również jako środki do impregnacji i nasycania płyt wiórowych i rozpałek,
• uruchomienie sprzedaży Asfaltu V1500 przeznaczonego do produkcji różnego rodzaju mieszanek mineralno-asfaltowych (MMA),
• uruchomienie sprzedaży Asfaltu 50 SDA przeznaczonego do produkcji asfaltów drogą utleniania lub komponowania.

W 2010 r. prowadzono także prace rozwojowe nad produktami olejowymi wytwarzanymi przez LOTOS Oil. W ramach najważniejszych działań w dziedzinie badań i rozwoju środków smarowych w 2010 r. należy wymienić:

• rozpoczęcie badań nad podniesieniem jakości olejów do samochodów osobowych z wykorzystaniem własnych olejów bazowych – zakończenie badań nastąpi w 2011 r.,
• wprowadzenie 10 nowych olejów silnikowych (m.in. LOTOS Quazar C-4, LOTOS Quazar S, LOTOS Quazar K, LOTOS Traffic PRO 025A/B, LOTOS Traffic PRO 505.01),
• przedłużenie 42 Aprobat dla olejów smarowych,
• uzyskanie 6 Aprobat dla nowych olejów.